Ile czasu dała krajom członkowskim Unia Europejska na wdrożenie dyrektywy work-life balance? 3 lata! Czy to dużo? Naszym zdaniem to całkiem spory zapas czasu, żeby opracować przyjazne rodzicom przepisy i przygotować pracowników i pracodawców na nadchodzące zmiany. A może nawet pomyśleć nad akcją społeczną, uświadamiającą obywatelom, co zyskają po wprowadzeniu przepisów dyrektywy. Tak myślałyśmy w 2021 roku.
No dobrze, a jeśli uważacie, że to za mało? Proszę bardzo, nie trzeba tutaj było odkrywać Ameryki. Gotowe i sprawdzone (bo wprowadzone w 2000 roku) rozwiązania można było podpatrzeć w Szwecji czy Islandii i zaadaptować do polskich realiów. Niestety, 36 miesięcy nie wystarczyło, termin wdrożenia dyrektywy minął 2 sierpnia 2022 i zabieramy się za nią dopiero pod koniec stycznia 2023. Ale nie wszyscy zaspali tak jak rząd. Fundacja Rodzic w mieście pracowała nad tym, jak wdrożyć dyrektywę w Polsce od 2021 roku!
Połowa 2021 roku. Pierwszy artykuł na temat dyrektywy work-life balance na naszym blogu
W sierpniu 2021 opublikowałyśmy nasz pierwszy artykuł na temat planowanych zmian. Dwa lata przed terminem wdrożenia dyrektywy work-life balance! Pisałyśmy w nim, między innymi o tym, że już w styczniu 2021 (!) powstała Rada Programowa fundacji Share the Care, która postawiła sobie za zadanie wypracowanie rekomendacji dla Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. W skład Rady weszli ekonomiści, prawnicy, psycholodzy, przedstawiciele biznesu i organizacji pozarządowych. Rada pracowała nad tym, by stworzyć optymalny wariant wdrożenia dyrektywy work-life balance w Polsce.
Fundacja Rodzic w mieście włączyła się w dyskusje nad nową dyrektywą, a nasza wiceprezeska, Karolina Bury, została członkinią Rady. Od dawna głośno mówimy o potrzebach rodziców i ich pełnym prawie do godzenia pracy zawodowej i rodzicielstwa — współpracujemy z instytucjami administracji publicznej, działamy w Komisjach Dialogu Społecznego i chcemy współtworzyć prawo przyjazne dla rodziców. Wdrożenie dyrektywy work-life balance naturalnie stało się dla nas ważne i chciałyśmy, żeby przygotowywane przepisy wspierały rodziców.
We wrześniu 2021 wzięłyśmy udział w spotkaniu z Minister Barbarą Sochą oraz Przewodniczącą Rady Rodziny Dorotą Bojemską, na którym przedstawiłyśmy nasze uwagi do projektu Strategii Demograficznej 2040.
W październiku stworzyłyśmy ankietę dla rodziców, w której pytałyśmy, między innymi, o to, jak mama i tata widzą planowane zmiany. Czy zdecydują się wykorzystać urlop tylko dla taty? Jeśli nie, to jakie są ich argumenty przeciwko temu rozwiązaniu. Zorganizowanie ankiety było jednym (z wielu) kroków do przygotowania do debaty o dyrektywie.
Listopad 2021. Debata ekspercka na temat dyrektywy unijnej
W listopadzie 2021 zorganizowałyśmy debatę dotyczącą wdrożenia dyrektywy work-life balance z udziałem specjalistów i specjalistek — pracodawców, rodziców, socjologów, przedsiębiorców i przedstawicieli Ministerstwa. Spotkanie poprowadziły Karolina Andrian – prezeska Fundacji SHARE THE CARE i Agnieszka Krzyżak-Pitura – prezeska zarządu Fundacji Rodzic w mieście.
W dyskusji wzięli udział:
- Dorota Bojemska – Przewodnicząca Rady Rodziny w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej
- Ewa Leśnowolska – ekspertka z zakresu diversity&inclusion w BETTER. i Divercity+, członkini jury konkursu „Tu się dobrze pracuje”,
- Michał Cielibała – prezes firmy Biurex, laureat konkursu „Tu się dobrze pracuje”
- Robert Lisicki – dyrektor Departamentu Pracy, Konfederacja Lewiatan
- Michał Mazur – koordynator Dostępności w Ministerstwie Zdrowia, doradca CSR
- Kamil Polny – rodzic, przedsiębiorca, autor bloga Tata w Pracy
- Robert Mikulski – kierownik zarządzający Brillaw Mikulski & Partners, CSR
- Ewa Giermanowska – socjolog rodziny, profesor w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego
- Karolina Bury – wiceprezeska zarządu Fundacji Rodzic w mieście
Rozmawialiśmy o dyrektywie work-life balance, ale głównie w kontekście obowiązku wprowadzenia urlopu rodzicielskiego tylko dla ojców. A eksperci z dziedziny Społecznej odpowiedzialności biznesu (Corporate Social Responsibility) i zarządzający firmami przedstawili dobre praktyki, które wspierają pracujących rodziców w miejscu pracy.
„Staramy się być przygotowani na sytuacje związane z macierzyństwem naszych pracownic. Chcemy wspierać kobiety, by praca nie była dodatkowym problemem do zmartwień. Kobiety pracują u nas po kilka, kilkanaście lat” mówił Michał Cielibała z firmy BIUREX Sp. z o.o, która jest laureatką zorganizowanego przez fundację Rodzic w mieście konkursu „Tu się dobrze pracuje”.
Omawialiśmy też to, jak przygotować rodziców i pracodawców na zmiany w prawie, tak aby zarówno rodzice, jak i pracodawcy nie bali się ich, a ojcowie rzeczywiście korzystali z urlopów. Dyrektywa miała przecież w znaczący sposób wpłynąć na podejście firm do swoich pracowników-rodziców. A skutkiem wdrożenia nowej legislacji miało być rozszerzenie polityki CFR w firmach. Zatrudniający będą musieli umożliwić ojcom łączenie roli pracownika i opiekuna dziecka. Skąd ten przypuszczający tryb? Jest luty 2023 roku, a my nadal nie wiemy jak dyrektywa będzie działać na polskim rynku pracy.
„Rola pracodawców jest ogromna i kluczowa. Potrzebujemy edukacji pracodawców i pokazywania im korzyści płynących z tego, że ich pracownicy są ojcami” przekonywała Ewa Leśnowolska, ekspertka BETTER. i Divercity+.
Część rozmowy poświęciliśmy pomysłowi zorganizowania kampanii społecznej, która pokazałaby rodzicom i pracodawcom korzyści wynikające z dyrektywy. Zgodziliśmy się, że bez takiej kampanii trudno będzie zmienić podejście pracodawców, jak i samych ojców do prawa do urlopów rodzicielskich. Nie każdy rodzic zdaje sobie sprawę z tego, że implementacja dyrektywy ma ułatwić mamie i tacie godzenia życia zawodowego z prywatnym.
„Zbudowanie poczucie bezpieczeństwa przez pracodawcę będzie kluczowe dla zmiany postawy ojców przy braniu urlopów rodzicielskich” mówił Dr Michał Mazur, koordynator dostępności Ministerstwa Zdrowia, doradca CSR.
„Dzięki debacie Fundacji Rodzic w mieście wróciliśmy w Lewiatanie do tematu dyrektywy work-life balance i urlopów rodzicielskich. Potrzebujemy rewolucji świadomościowej w tym obszarze, dlatego to, co robicie w Fundacji, jest niesamowite” dodał Robert Lisicki, Dyrektor Departamentu Pracy w Konfederacji Lewiatan.
Debatę możecie obejrzeć online: https://bit.ly/debata_WLB
Koniec 2021 roku to nie koniec naszego zaangażowania we wdrożenie dyrektywy
W lutym 2022 projekt ustawy trafił do konsultacji publicznych. Zgłosiłyśmy nasze postulaty, czyli ustanowienie płatności za 9 tygodniu urlopu rodzicielskiego dla ojców na poziomie wyższym niż planowane 70%. Obecnie matka, jeśli zawnioskuje o cały urlop rodzicielski w terminie 21 dni od daty porodu, za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego dostanie zasiłek w wysokości 81,5%. Argumentowałyśmy (i cały czas nie zmieniamy tu zdania), że urlop musi być płatny na tyle wysoko, żeby kompensować brak aktywności zawodowej. Jeśli chcemy, przekonać mężczyzn do korzystania z przysługującego im prawa, musimy ustawić wynagrodzenie za urlop na najwyższym możliwym poziomie.
Rok 2022. Przygotowania do wdrożenia dyrektywy work-life balance i działania z RPO
W marcu 2022 przystąpiłyśmy do Inicjatywy Nasz Rzecznik, czyli zespołu fundacji i organizacji pozarządowych, które chcą w zorganizowany sposób monitorować działania władz w Polsce i na bieżąco informować Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Wiącka, jeśli potrzebna jest jego interwencja. Co miesiąc brałyśmy udział w spotkaniach Zespołu Praw Kobiet.
W maju 2022 stworzyłyśmy postulat skierowany do RPO, w którym omawiałyśmy wdrożenie dyrektywy work-life balance. Zwróciłyśmy uwagę na to, że proponowane w projekcie ustawy przepisy skutkują niższym wynagrodzeniem za urlop rodzicielski dla ojca niż dla matki. W naszym postulacie domagałyśmy się zwiększenia zasiłku dla ojców za nieprzenoszalną część urlopu rodzicielskiego.
Rząd nadal miał czas, żeby przyjrzeć się zapisom dyrektywy i zaproponować przepisy, które rzeczywiście wprowadzają równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, w tym równowagę w wynagrodzeniach za urlopy rodzicielskie dla obydwu rodziców.
Sierpień 2022. Opóźnienie wdrożenia dyrektywy work-life balance i kolejne działania z RPO
W sierpniu 2022 minął termin wdrożenia dyrektywy. To wtedy wystosowałyśmy apel do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą o interwencję w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej. Nasz list dotyczący dyrektywy i mijającego terminu jej wdrożenia podpisały organizacje należące do Inicjatywy Nasz Rzecznik.
W tym samym czasie, z myślą o pracodawcach, przygotowałyśmy poradnik „Ojciec na urlopie rodzicielskim”, który zawiera wyciąg z najważniejszych przepisów prawnych dotyczących urlopów rodzicielskich dla ojców, świadczenia pracy zdalnej przez rodziców oraz głównych zmian, które zajdą po wdrożeniu dyrektywy work-life balance. W publikacji znajdują się również dobre praktyki wspierania pracujących rodziców stosowane w innych krajach.
W grudniu 2022, na kolejnym spotkaniu z Rzecznikiem, prezentowałyśmy argumenty za tym, dlaczego zasiłek dla ojca za urlop rodzicielski musi być wyższy, niż ten zaproponowany przez MRiPS w ustawie. Ponadto razem z organizacją Akcja Demokracja przygotowałyśmy petycję w tej sprawie, pod którą nadal zbieramy podpisy.
Przez cały ten czas prowadziłyśmy też korespondencję z biurem Rzecznika Praw Obywatelskich.
Wdrożenie dyrektywy work-life balance w styczniu 2023? Wystąpienie RPO i współpraca z posłankami Lewicy
W styczniu dzięki naszym działaniom RPO wystąpił do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej oraz rozmawiał o wysokości wynagrodzeń dla ojców na spotkaniu z Anną Schmidt, Pełnomocniczką Rządu ds. Równego Traktowania. Prof. Marcin Wiącek nie tylko poparł nasz wniosek, ale zaproponował, żeby wynagrodzenie dla ojców za 9 tygodni urlopu rodzicielskiego tylko dla nich wynosiło 100%. Efektem tych rozmów jest wystąpienie Rzecznika, z którym można zapoznać się na stronie Biura Rzecznika.
Wszystkie nasze działania opisywałyśmy na bieżąco w mediach społecznościowych i starałyśmy się z nimi docierać do mediów i posłanek oraz posłów na Sejm. Dzięki temu 14 stycznia brałyśmy udział w posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Sytuacji Kobiet na Rynku Pracy, na który zaprosiły nas posłanki Agnieszka Dziemianowicz-Bąk i Katarzyna Ueberhan. Podczas spotkania omówiłyśmy wiele zagadnień, w tym opóźnienie wdrożenia dyrektywy work-life balance i kwestię za niskich wynagrodzeń dla ojców za urlop rodzicielski.
Posłanki klubu Lewica zadeklarowały, że poprą nasz postulat zwiększenia zasiłku dla ojców w formie autopoprawki do ustawy lub — jeśli nie zostanie ona zaakceptowana — autopoprawki poselskiej. Pozostaje nam już tylko czekać na głosowanie w Sejmie i przyjęcie przez posłanki i posłów poprawki, za która tak długo lobbowałyśmy.
Ponad sześć miesięcy po terminie wdrożenia dyrektywy, 26 stycznia 2023 roku, do sejmu trafił projekt ustawy, który proponuje ojcom zasiłek za urlop rodzicielski na poziomie 70%, nie wspomina ani słowem o rodzicach, którym z powodu opieszałości rządu przepadła szansa na skorzystanie z nowych przepisów i samodzielnych mamach, które nie mogą podzielić się urlopem z ojcem.
Mimo to nie poddajemy się — 6 lutego 2023 weźmiemy udział w kolejnym posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Sytuacji Kobiet na Rynku Pracy i jeszcze raz omówimy nasze propozycje poprawek do ustawy. Tego samego dnia weźmiemy udział w posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, gdzie odbędzie się drugie czytanie projektu ustawy. Mamy nadzieję, że tym razem uda się wprowadzić do niej wspierające rodziców poprawki!