Wstrzymaj oddech albo się uduś

W grudniu w Katowicach odbywa się szczyt klimatyczny. To wyjątkowo ważne wydarzenie – na nim będzie decydowany kształt polityki klimatycznej państw stowarzyszonych w ONZ. Ważne również dla nas, obywateli – bo to doskonały moment, żeby powiedzieć STOP. Stop polityce naszego rządu, stop złym nawykom, stop unikaniu tematu. Dzisiaj, w ramach kampanii „Wstrzymaj smog” głośno mówimy o ogromnym problemie, z którym budzimy się przez większą część roku.

Smog to określenie, które powstało ze zlepku dwóch angielskich słów: smoke (dym) i fog (mgła). Smog nas truje. Smog nas zabija. Smog tworzymy my. Smog nie zniknie dopóki nasz rząd nie zmieni polityki związanej ze źródłami pozyskiwania energii, priorytetami dla ruchu w mieście, sposobów egzekwowania prawa.

SMOG TRUJE, W SZCZEGÓLNOŚCI DZIECI

Wg najnowszych niemieckich badań dzieci są w 37% bardziej narażone na negatywne efekty związane z wdychaniem smogu. Żyjąc w mieście wdychamy rakotwórczą mieszankę, która nie szkodzi zdrowiu natychmiast, lecz kumuluje się w organizmie i powoduje choroby przewlekłe. Astmę, niewydolność oddechową, przewlekłe zapalenie oskrzeli, choroby układu krążenia i nowotwory. Ale to nie wszystko. Smog negatywnie wpływa także na funkcjonowanie dziecięcego układu nerwowego. Bostońskie badania na dzieciach w wieku 8–11 lat pokazują, że wdychanie frakcji pyłu emitowanego przez samochody skutkuje upośledzeniem funkcji poznawczych, pamięci, oraz inteligencji, tak werbalnej, jak i niewerbalnej badanych. Problem jest ogromny, globalny, a zwalczenie go należy do jednych z największych wyzwań społecznych. Wg UNICEF już teraz 300 mln dzieci na świecie oddycha najbardziej zanieczyszczonym powietrzem! A naukowcy szacują, że do 2050 r. 80% dzieci na świecie będzie mieszkało w strefach zurbanizowanych.

SMOG PRZENIKA PRZEZ ŁOŻYSKO

Co udowodniono już w Wielkiej Brytanii. Tamtejsze badania łożysk kobiet, które żyły w Londynie, wdychają powietrze zanieczyszczone PM2,5 oraz PM10 jednoznacznie pokazują, że bariera łożyska nie jest wystarczająca. Czyli efekt jest taki jak palenia tytoniu w ciąży. Skutkiem może być poronienie, przedwczesny poród, niska waga urodzeniowa dziecka czy problemy z oddychaniem.

Ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza może także wpływać na płodność, zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn.

SMOG NAS ZABIJA

Szacuje się, że z powodu smogu w naszym kraju umiera 45 000 osób rocznie. Chyba szerszy komentarz nie jest potrzebny.

POLSKA MA NAJBARDZIEJ ZANIECZYSZCZONE POWIETRZE W EU

Ponad połowa nieczyszczeń w Polsce pochodzi z palenia śmieci i węgla w piecach. W styczniu 2017 r., gdy wystąpił rekordowy poziom smogu, liczba zgonów była aż o 23,5% wyższa niż rok wcześniej.

Ludzie palą tym co jest tanie i opłacalne. Rząd stawia na kopalnie węgla jako jedną z głównych gałęzi przemysłu (mimo, że nasze kopalnie bankrutują, a węgiel sprowadzamy z Rosji i Ukrainy – co???), nie mówi nic o powolnym zamykaniu kopalni i przechodzeniu na alternatywne, ekologiczne źródła energii. Gminy udają, że prowadzą politykę zachęcającą do wymiany pieców na bardziej ekologiczne, ale to tylko pozory. Przy tak niskich dopłatach, ludzie którzy nie są świadomi zagrożenia płynącego z trucia powietrza i ci, którym zwyczajnie budżet się nie zamyka, nie zainwestują. Ani w piece, ani w podłączenie się do sieci ciepłowniczej, bo rachunki za grzanie będą wyższe.

Ale to tylko połowa problemu. Druga to ruch samochodowy, co widać szczególnie w miastach. W Warszawie za 60-80% zanieczyszczeń odpowiada transport drogowy. Podobnie jest w Krakowie, na Śląsku, w Lublinie. Nieco lepiej na Pomorzu, ale to tylko lekkie odchylenia. Dlatego też kraje UE zgodziły się, aby do 2030 r. wszystkie samochody, które będą wypuszczane na rynek będą emitowały conajmniej 35% CO2 niż te produkowane w 2021 r.. Ale Polsce to chyba szczególnie nie pomoże. Przodujemy przecież w ściąganiu z zagranicy samochodów używanych, szczególnie starych dieseli, których Zachód z ulgą się pozbywa.

ROZWIĄZANIE TO ZIELEŃ I KOMUNIKACJA MIEJSKA

Wszystkie przykłady miast, które podjęły stanowczą i zdecydowaną politykę walki ze smogiem pokazują, że jedynym skutecznym narządziem jest ograniczenie ruchu samochodowego i powszechnie obecna zieleń. Pontevedra – hiszpańskie miasteczko, które zakazało ruchu samochodowego w centrum 19 lat temu, szczyci się poprawą jakości powietrza na poziomie 63%! Londyn całkowicie zakazuje wjazdu samochodów do ścisłego centrum oraz wytycza strefy dostępne jedynie dla samochodów niskoemisyjnych. W Barcelonie dzięki tworzeniu tzw. Superblocks, czyli stref niedostępnych dla samochodów, a przyjaznych dla pieszych, udało się zmniejszyć ruch samochodowy o 21 procent, a ulice i parkingu zostały wyparte przez zieleń i place zabaw.

ORAZ KONTROLA I KARY

Rozwiązania architektoniczne muszą być jednak poparte wysokimi karami za łamanie wprowadzonych zakazów. W Londynie za wjazd do zamkniętej strefy płaci się mandat w wysokości 130 funtów. Natomiast w Polsce Aż 80 proc. gmin nie posiada skutecznego systemu kontroli tego, czym palą ich mieszkańcy, a 40% łamiących ustawę antysmogową – czyli palących śmieciami – unika kary.

PRZEDE WSZYSTKIM ŚWIADOMOŚĆ ..

Bez świadomości społecznej jednak niewiele się zmieni (pisaliśmy o tym też TU). Nie traktując poważnie problemu smogu, bez uświadomienia sobie, że to my jesteśmy za niego odpowiedzialni, skończy się tylko na gadaniu. Dlatego też, drogi rodzicu. Zmień swoje nawyki!

porzuć samochód na rzecz komunikacji miejskiej;
polub się z rowerem;
porozmawiaj z rodzicami i dziadkami o zmianie pieca lub chociażby tego co do niego wkładają;
jedziesz na ferie? Zapytaj czym palą właściciele kwatery w Zakopanem, Krynicy czy Rabce;
naciskaj na swoje władze, aby zmieniły politykę związaną ze smogiem;
oczekuj do władz surowego karania łamiących zakazy;
zmieniasz samochód? Pomyśl o hybrydzie, nawet jeśli musisz do niej trochę dopłacić;
jedziesz do rodziny, na wycieczkę? Wybierz kolej!

W grudniowym szczycie klimatycznym w Katowicach uczestniczyć będzie ok. 20 tysięcy osób ze 190 krajów, w tym politycy, reprezentanci organizacji pozarządowych oraz środowisk naukowych i sfery biznesu. To idealny moment na to, aby pokazać, że nie jest Ci obojętne czym oddychają Twoje dzieci!

Dlatego też dołączyliśmy do kampanii „Pierwsza doba bez smogu„. Kampanii, która będzie miała swój finał właśnie na szczycie klimatycznym. Ty też możesz do niej dołączyć. Wystarczy, że nagrasz filmik, na którym wstrzymujesz oddech i wrzucając do na Instagram otagujesz @wstrzymajsmog. W ten sposób dołączysz do grona ludzi, którzy stworzą w Polsce pierwszą dobę bez smogu!

NIESTANDARDOWE POMYSŁY

Na świecie i w Polsce też, pojawia się coraz więcej niestandardowych, ciekawych pomysłów na walkę ze smogiem i podnoszenia tego problemu w debacie publicznej. Oto kilka z nich:

Smog Free Tower

Innowacyjna wieża zaprojektowana przez holenderskiego projektanta – Daana Roosegaarde’a, to pierwszy na świecie odkurzacz smogu. Blisko 7-metrowa konstrukacja wykorzystuje opatentowaną technologię jonizacji do przechwytywania z powietrza pyłów, które odpowiadają za powstawanie smogu: pył zawieszony o średnicy nie większej niż 2,5 μm (PM2,5) oraz pył zawieszony o średnicy nie większej niż 10 μm (PM10). Zanieczyszczenia te są szczególnie niebezpieczne dla zdrowia człowieka, dlatego tak ważne jest oczyszczanie powietrza z tych cząstek. Smog Free Tower oczyszcza powietrze w skali lokalnej (30 000 m³/ godzinę). Jest to technologia przyjazna środowisku, gdyż charakteryzuje się bardzo niskim zużyciem zielonej energii. Rozwiązanie z powodzeniem wdrożono już w Holandii, Chinach oraz Polsce, w naszym rodzimym Krakowie.

Poza wieżą, holenderski projektant oferuje również antysmogowe pierścionki, które pozwalają na oczyszczenie 1000 m³ powietrza. Z kolei rowerzyści mogą przyczynić się do walki ze smogiem… jeżdżąc na antysmogowym rowerze.

Więcej o pomysłach holenderskiego projektanta TU.

Antysmogowe instalacje

Smog Free Tower to nie jedyne antysmogowe rozwiązanie wdrożone w Holandii. W mieście Eindhoven zainstalowano 30 urządzeń do oczyszczania powietrze, które znajdują się w parkingu podziemnym. Firma ENS Urban wykorzystała w tym rozwiązaniu innowacyjną technologię, która eliminuje zanieszczyszczenia z powietrza bez użycia filtrów. Znajduje ona zastosowanie nie tylko w garażach, ale także w okolicach tuneli, przy dworcach kolejowych i autobusowych, wiaduktach i ruchliwych skrzyżowań i rond. W ten sposób betonowe elementy infrastruktury mogę pełnić rolę „płuc miasta”.

Leśne domy

Włoski projekt wysokich domów, które obsadzane są drzewami. Pierwszy projekt, czyli Bosco Verticale – pionowy las. W ramach projektu wybudowane dwa wieżowce (wyższy 111 metrów, niższy 80 metrów). Zaplanowano w nich posadzenie 800 drzew, 4 tys. Krzewów i 15 tys. Innych roślin. Na 1 m² miejskiej zabudowy przypada 2,5 m² roślinności. Podobne budynki powstały nie tylko we Włoszech, ale również w Szwajcarii i Paryżu. Niebawem powstanie projekt Hawthorn Tower, który będzie zlokalizowany naprzeciwko dworca głównego w Utrechcie. Konstrukcja wyniesie co prawda 90 metrów, ale obsadzona zostanie znacznie większą ilością roślin – 360 drzew, 10 tys krzewów i innych roślin. Szacuje się, że roślinność ta będzie w stanie pochłonąć 5,4 tony CO₂ rocznie.

Stefano Boeri, autor leśnych domów, realizuje również projekty tworzenia całych zielonych dzielnic (tzw. Forrest City), realizowane w chińskich miastach. Oprócz typowo miejskich obiektów infrastruktury i zabudowy mieszkaniowej, miasto obsadzono tysiącami drzew i innych roślin. Takie rozwiązanie to mnóstwo korzyści dla środowiska naturalnego i miejskiego mikroklimatu:

Absorpcja 10 000 ton CO₂ rocznie;
Eliminacja z powietrza 57 ton zanieczyszczeń rocznie;
Produkcja 900 ton tlenu rocznie;

Tą ogromną pracę wykonuje 40 000 drzew w obrębie miasta oraz 1 milion roślin spośród 100 gatunków.

Green Your Laneway

Projekt zazieleniania ulic realizowany w Melbourne. Zaczęło się od 4 ulic w mieście, obecnie ponad 800. Projekt realizowany w skali bardzo lokalnej – niewielkie uliczki. Zmiany obejmują nasadzenia drzew, skrzynie z nasadzeniami, rośliny w donicach, podłoże jako warstwa przepuszczalna. Także ogrody wertykalne (więcej).

Tekst:
Agnieszka Krzyżak-Pitura, współpraca: Gabriela Kuc

Źródła:
– Komisja Europejska, Narodowy Fundusz Zdrowia, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, raport „Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie”, Polski Alarm Smogowy, Environmental Action Germany (DUH), TransportPubliczny.pl, UNICEF , www.tuoddycham.pl , forbes.com , buduj.nl